Housing First – Najpierw mieszkanie
Współpraca i rozwój
W 2019 roku uczestniczyliśmy w spotkaniach z przedstawicielami Zarządu Głównego Towarzystwa Pomocy im. św. Brata Alberta, Koła Gdańskiego Towarzystwa Pomocy im. św. Brata Alberta oraz Ogólnopolskiej Federacji na Rzecz Rozwiązywania Problemu Bezdomności, które były pierwszym etapem przygotowania międzynarodowego projektu. Pod koniec roku 2019 projekt „Housing First – Najpierw Mieszkanie” współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego stał się faktem, a my zaangażowaliśmy się w niego na kolejne lata.
Nasza rola w projekcie
Nasze zaangażowanie dotyczyło każdego etapu. Koordynowaliśmy działania warszawskiej grupy, asystowaliśmy 18 osobom w kryzysie bezdomności, które zamieszkały w 16 mieszkaniach. Braliśmy czynny udział w przygotowaniu narzędzi badawczych, przeprowadzeniu badań i opracowaniu wniosków, gdyż część badawcza stanowiła ważny czynnik tego innowacyjnego przedsięwzięcia.
Innowacyjność projektu – metoda Housing First
Innowacyjność projektu polegała na wprowadzeniu do warunków polskich znanej już na świecie, ale w Polsce uważanej za kontrowersyjną metody wychodzenia z bezdomności. Metoda ta stawia osobę bezdomną i jej potrzeby, a przede wszystkim zapewnienie jej stabilności mieszkaniowej, na pierwszym miejscu.
Współpraca z miastami i zagranicznymi partnerami
Nietuzinkowość projektu polegała na tym, że aż trzy duże miasta: Warszawa, Gdańsk i Wrocław, ich samorządy, stały się partnerami organizacji pozarządowych wspólnie z zagranicznym partnerem Associação para o Estudo e Integração Psicossocial z Lizbony. Razem przystąpiliśmy do testowania tego rozwiązania w warunkach polskich.
Wyjątkowy czas realizacji projektu „Housing First – Najpierw Mieszkanie”
Realizacja projektu to był naprawdę wyjątkowy czas: spotkań, dyskusji, opracowywania publikacji, ale przede wszystkim codziennej, wytężonej pracy z osobami w kryzysie bezdomności, którzy wspólnie z nami odkrywali tę metodę. Wszyscy z zaciekawieniem testowali nowe rozwiązania, dążyli do osiągnięcia celów, jakie w metodzie stawiał jej twórca Sam Tsemberis – zdrowienie, integracja społeczna i stabilność mieszkaniowa.
Wskaźniki sukcesu
Pod koniec pierwszej części projektu, a więc testowania metody, uzyskaliśmy bardzo wysokie wskaźniki w odniesieniu do naszych uczestników, przy czym jeden dotyczący stabilności mieszkaniowej wynosił 100%. Wszyscy uczestnicy utrzymali się w mieszkaniu, co nie jest tak oczywiste w innych podejściach, w których też zapewnia się schronienie osobom w kryzysie bezdomności.
Kluczowe zasady sukcesu
Uznanie, że mieszkanie jest podstawowym prawem człowieka, szacunek, akceptacja i troska okazywana każdemu, natychmiastowy dostęp do stałego zamieszkania i wsparcia, wybór, decyzyjność i samostanowienie uczestników, oddzielenie mieszkania od innych usług, do których uczestnicy mieli dostęp nawet po opuszczeniu mieszkania, redukcja szkód. Kolejną zasadą, której przestrzeganie przyczyniło się do sukcesu projektu było to, że mieszkania były indywidualne, zintegrowane i rozproszone w społeczności a wszyscy pracownicy projektu byli zorientowani na dobrostan uczestników ich aktywne zaangażowanie bez przymusu, planowanie zorientowane na osobę̨, elastyczne wsparcie tak długo, jak jest potrzebne i włączenie do społeczności.
Wymierne rezultaty trzyletniej pracy
Efektem trzyletniej wytężonej pracy stały się wymierne produkty, w tym polski model metody „Housing First”, opisany w publikacji „Podręcznik Model-Najpierw Mieszkanie” (https://bratalbertwaw.org/wp-content/uploads/2024/10/Podrecznik-Najpierw-Mieszkanie.pdf).
„Raport z analizy efektów testowanego rozwiązania Projekt „Housing First – Najpierw Mieszkanie” (https://drive.google.com/file/d/1uqS-Jo8AnhseXF3s5CrMQtVeAwHxIL-e/view).
Opinie realizatorów i uczestników
Natomiast w filmie „Housing First – Najpierw Mieszkanie” (https://www.youtube.com/watch?v=y_F6OaJ_rKU) usłyszycie, co o projekcie sądzą jego realizatorzy, a przede wszystkim uczestnicy.
Trwałość rezultatów i ewaluacja
Ostatni etap projektu, dotyczący trwałości rezultatów, został w Warszawie sfinansowany ze środków m.st. Warszawy. Do 31 marca 2023 roku sprawdzaliśmy trwałość uzyskanych rezultatów. W tym czasie grupa badawcza miała okazję jeszcze raz ocenić, jak zmienia się sytuacja życiowa naszych uczestników. Opracowano również zalecenia do prowadzenia ewaluacji tych programów, które przedstawiono w publikacji [„Rekomendacja do ewaluacji programów Najpierw Mieszkanie oraz raport z kontynuacji badania ewaluacyjnego”](https://drive.google.com/file/d/1NsToDvRL2BW4q1jxo7PGEyoNs_m1YRd5/view).
Podstawy usług mieszkaniowych
Nie mamy wątpliwości, że rozwiązania mieszkaniowe powinny być jednymi z usług świadczonych wobec osób w kryzysie bezdomności. Jednocześnie wiemy, że dla niektórych osób, w szczególnych sytuacjach, potrzebne są również usługi świadczone instytucjonalnie.
Deinstytucjonalizacja
Deinstytucjonalizacja to dla nas przede wszystkim proces, który musi odbyć się w naszych głowach. Patron Towarzystwa Pomocy im. św. Brata Alberta, mimo że prawdopodobnie nie znał tego słowa, postępował tak, jakby był prekursorem takiego podejścia. Pomagał z poszanowaniem godności i podmiotowości osób w potrzebie, wiedząc, że „najpierw schronienie” jest kluczowe.